Monday, May 24, 2021

राष्ट्रपति को पक्षमा बोल्नुपर्दा

देशको अष्टवक्र संविधान लेखेको राष्ट्रपति ले होइन। कमसेकम एक्लै त होइन। बरु ओली को ठुलो हात छ। प्रमुख समस्या संविधान मा छ। 

नेपालमा पार्टी चलाएर बसेका लक्का जवान हरु मा जुन राजनीतिक संस्कार को कमी देखिन्छ, ती लक्का जवान हरु हुर्काउने काम गरेको राष्ट्रपति ले होइन। दोस्रो प्रमुख समस्या त्यहाँ छ। देशमा लोकतंत्र नहुनु को कारण त्यो हो। त्यो राजनीतिक संस्कार छैन भने संविधान जस्तो सुकै आए पनि हुने भनेको हुडदंग नै हो। जुन कि भैराखया छ। 

प्रधान मंत्री हटाउन पाइन्छ। प्रधान मंत्री हटाउने प्रयास गर्न पाइन्छ। तर त्यो गर्ने भनेको संसदीय दलमा हो। संसदीय व्यवस्थामा प्रमुख भनेको संसदीय दल हो। किनभने सांसद लाई जनता ले भोट दिएको हुन्छ। पोलिटब्युरो सँग संसदीय व्यवस्था लाई छु मतलब! र त्यो प्रयास पनि एक बैठक मा हुने र सकिने कुरा हो। बैठक बोलायो। मतदान गर्यो। कुरा सकियो। महिनौं "संघर्ष" गर्ने भनेको कुरा हास्यास्पद हो। या त बहुमत पार्टी को संसदीय दल को नेता ले संसदीय दल भित्र बहुमत गुमायो या त गुमाएन।

प्रथम पटक संसद विगठन गरेको प्रधान मंत्री ले हो। राष्ट्रपति ले होइन। संसदीय व्यवस्था मा प्रधान मंत्री ले गर्ने गलती हरु सच्याउँदै हिड्ने काम राष्ट्रपति को होइन। अदालत ले निर्णय सच्याएको प्रधान मंत्री को निर्णय हो। र त्यो भनेको पनि छ। 

संसद पुनर्स्थापना गर्न सडकमा आएका दल ले संसद पुनर्स्थापना हुना साथ नया सरकार दिन सक्नुपर्थ्यो। तीन महिना सम्म नदिएको हो नै। संसद मा बजाप्ते मतदान हुँदा प्रधान मंत्री का दुई घोषित उम्मेदवार ओली र देउबा मध्ये कुनै ले पनि बहुमत न बटुलेको त धेरै भएको छैन। 

प्रधान मंत्री ले मार्गप्रशस्त गरें भनेको राजीनामा दिएको हो कि होइन? त्यो सेमांटिक्स (semantics) भो। बिहान १० बजे केपी ओली ले अम्बा खायो। त्यो खाजा खाएको कि खाना खाएको? 

उपधारा (२) को सरकार उपधारा (१) को सरकार बन्यो। फेरि उपधारा (२) मा पुग्यो। भने पछि त्यो वन वे बाटो होइन रहेछ। उपधारा (२) बाट उपधारा (१) मा पुगेको हो नै। उपधारा (३) मा पुग्यो। मार्गप्रशस्त भए पछि उपधारा (५) का लागि प्रयास भयो। २१ घंटा समय अदालत को बहस को विषय होइन। त्यो २१ घंटा भनेको तीन महिना २१ घंटा भन्ने हो भने लक्का जवान हरु का लागि अपुग समय नै हो त्यो। 

तर संसद भित्र औपचारिक रूपले भर्खर भर्खर न ओली ले न देउबा ले बहुमत पुर्याएको त रेकॉर्ड नै छ। राष्ट्रपति ले उपधारा (५) को आधारमा कसै लाई प्रधान मंत्री नियुक्त गर्दा यो मान्छे ले एक महिना भित्र संसद को विश्वास को मत प्राप्त गर्नुपर्छ भन्ने विश्वास राष्ट्रपति लाई लाग्नुपर्छ। त्यो एक जना को विश्वास न ओली ले न देउबा ले जिते जस्तो देखियो। 


संविधान ले त महामारी भन्दैन। देश मा महामारी चलेको छ भन्ने बोध हुनुपर्ने राजनीतिक पार्टी हरु लाई हो। लक्का जवान हरु लाई हो। त्यो संवेदना त देखिएन। 

त्यो देउबा को आंग मा जुमरा होइन। त्यो भैंसी नै हो। देउबा ले देश ज्ञानेंद्र लाई सुम्पिदा हामीले यहाँ न्यु यॉर्क मा पापड़ बेल्नु परेको डेढ़ वर्ष। 

देउबा ले राष्ट्रपति लाई तिमी भन्न मिल्दैन। त्यो सानो कुरा पनि होइन। त्यो महिला मान्छे राष्ट्रपति हुनु हुँदैन भन्ने सोंच नै हो। बाबुराम ले महंथ लाई "लौरो" भने जस्तो भो त्यो। बाबुराम पैदा हुनु अगाडि पीएचडी गरेको महंथ ले। लाइब्रेरी ऑफ़ कांग्रेस को आधा पुस्तक पढ्न भ्याएको मान्छे महंथ। 


संसद मा पनि र राष्ट्रपति भवनमा पनि दुई दुई पटक न ओली न देउबा ले बहुमत जुटाएको अवस्था त हो। उपधारा (५) जागनै पायेन। त्यसरी न ओली न देउबा र देशमा विश्व महामारी चलेको बेला, देशको प्रत्येक गाउँको प्रत्येक घरमा कमसेकम एक संक्रमित को अवस्थामा घैंटोमा घाम लाग्नुपर्छ। अब त संसद को आयु पनि धेरै छैन। अब चुनावी सरकार जस्तै हो। खिलराज को रोल खेल्न सकने उपयुक्त व्यक्ति महंथ नै हो। त्यो सोंच आज पनि छ त? न देउबा लाई, न प्रचंड लाई, न माधव लाई, न ओली लाई। 

अस्ति एउटा समाचार आएको। एउटा मैले नाम नसुनेको रमेश लेखक भन्ने रैछ। यो देउबा को ब्रेन ह रे। अर्थात देउबा को ब्रेन  उसको शरीर बाहिर छ। त्यस्तो पनि! हरिलट्ठक नै हो मान्छे। 

महामारी लाई हेर्दा, अहिले हुनुपर्ने भनेको, अहिले बरु जसपा सरकारमा जाओस, संविधान संसोधन को सम्पुर्ण गृहकार्य गरोस, त्यस पछि अदालतले संसद फिर्ता ल्याओस। अनि महामारी को कारण देखाई चार पार्टी  मिलेर महंथ को नेतृत्वमा सरकार बनाओस। उपधारा (२) ले त्यस्तो परिकल्पना गरेको छ। 

होइन भने संसद पुनर्स्थाना भएर पनि फेरि पैदा हुने भनेको न ओली को बहुमत न देउबा को। फेरि हुने भनेको संसद विगठन। महामारी को समयमा निर्वाचनको प्रयास जनताको क्रुर उपहास। 

अदालत ले बढीमा संसद पुनर्स्थापना गर्ने हो। देउबा लाई प्रधान मंत्री बनाउने काम अदालत ले गर्न सक्दैन। अहिले फेरि मलाई प्रधान मंत्री बनाइदेउ भन्दै अदालत पुगेका छन देउबा जी। 





Sunday, May 23, 2021

जसपा सरकारमा जानु का असर हरु

केपी ओली को संसद भंग गर्ने निर्णय अदालतमा पुगेको छ। दुई कुरा हुन सक्छ। या त त्यो निर्णय अनुमोदन हुन्छ या त संसद फेरि ब्यूँतन्छ। तर जसपा सरकारमा सहभागी छ भने संसद ब्यूँतेर आए पनि त्यो दुई दलको बहुमत को सरकार भइसकेको हुन्छ। 

शायद त्यसै कारणले संसद नरहे पनि जसपा का माग हरु पुरा गर्दै जाने तत्परता देखाएको होला ओली जी ले। 

संसदीय व्यवस्थामा संसदीय दल प्रमुख हो। जसपा संसदीय दल को झन्डै दुई तिहाइ सदस्यले राजेन्द्र महतो लाई नेता माने जस्तो देखिन्छ। उपेंद्र यादव सँग अहिले ४०% भन्दा कम रहेकोले पार्टी फुट्ने  संभावना पनि छैन। 

बरु यसरी गुटगत निर्णय गर्नुभन्दा सर्वसम्मति ले नै निर्णय गर्नु ठीक हुँदैन? मुद्दा को सम्बोधन ओली ले गर्छन भने प्रधान मंत्री त अहिले ओली नै हो। मुद्दा को आधारमा नै हो सहकार्य हुने। 

संविधान संसोधन को लागि कार्यदल बन्नु प्रमुख कुरा हो। अहिले सबै गृहकार्य गर्ने अनि संसद ब्यूँतेर आयो भने ठीक्क। 

मधेस आन्दोलनमा राजेंद्र महतो को इतिहास २०४७ साल देखिको हो। उपेन्द्र यादव ले त्यो यात्रा सन २००७ मा शुरू गरेका। महंथ ले पनि। 

संविधान संसोधन का लागि काम हुन्छ भने त्यस पछि देश भरि नै दुबै दल एक पद एक उम्मेदवार को अवधारणा मा गए चुनाव पछि बन्ने सरकार पनि यी दुई दलको नै हो। पहाड़मा ८०% सीट ओली, मधेसमा दुई नंबर मा ८०% जसपा, २०% ओली, बाँकी मधेसमा ६०% जसपा, ४०% ओली। 

राजेन्द्र महतो को उप प्रम बन्ने समय आएको हो? उप प्रम र गृह? 





महत्त्वपूर्ण मन्त्रालयसहित महन्थ–राजेन्द्र समूह सरकारमा जाँदै नागरिकतासम्बन्धी अध्यादेश राष्ट्रपतिबाट प्रमाणीकरण भएर थप केही माग यही साताभित्र पूरा हुने र त्यसपछि सरकारमा सहभागी हुने एक नेताले जानकारी दिए। ‘नागरिकतासम्बन्धी अध्यादेश राष्ट्रपतिबाट आज प्रमाणीकरण गर्ने तयारी छ। भोलि बस्ने मन्त्रिपरिषद्ले केही माग सम्बोधन गर्छ,’ ती नेताले भने,‘त्यसपछि हामी सरकारमा जान्छौं।’ ....... ‘प्रधानमन्त्रीले हाम्रो काम गरिदिनुभएको छ। नागरिकता सम्बन्धी अध्यादेश आज प्रमाणीकरण हुँदै छ। संविधान संशोधनका लागि कार्यदल गठन भएको छ। मुद्दा फिर्ता भएको छ,’उनले भने,‘अरु मुद्दाको पनि टुंगो लाग्दै छ, त्यसैले हामी सरकारमा जान्छौं।’ ...... ‘१० मन्त्रालयसहित सहभागी हुने सहमति मोटामोटी भइसकेको छ,’ उनले भने,‘त्यसको आज अन्तिम टुंगो लाग्छ। सरकारमा जाने त निर्णय भइ नै सकेको छ।’ ...... जसपाको सिंगो संसदीय दलको निर्णयबाट आफूहरु सरकारमा जाने उनले बताए। ‘पार्टीभित्र दोस्रो अध्यक्षले देखाएको असहज र शंकास्पद वातावरणले गर्दा केही ढिलाइ भइरहेको छ’, उनले भने,

‘सिंगो जसपाको संसदीय दलको बैठक बसेरै नै निर्णय गर्छ।’

जसपाले सरकारमा सहभागिताका लागि मधेस आन्दोलनका क्रममा लगाइएका मुद्दा फिर्ता, नागरिकतासम्बन्धी समस्या समाधान, रेशम चौधरीको रिहाइ, लाल आयोगको प्रतिवेदन सार्वजनिक, संविधान संशोधनलगायतका सर्त राखेको थियो। यी सर्तमध्ये अधिकांश सरकारले कार्यान्वयन चरणमा लगिसकेको छ।

सत्ता टिकाउन ओली-ठाकुर साठगाँठ, संविधान संशोधन गर्न कार्यदल बनाइने प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा बिहीबार भएको छलफलमा ओली, महन्थ ठाकुर र राजेन्द्र महताेबीच संविधान संशोधनका लागि कार्यदल बनाउने सहमति भएको हो। जसपाका कार्यकािरिणी समितिका सदस्य सुरेन्द्र झाले संविधान संशोधनका लागि कार्यदल बनाउने सहमति भएको जानकारी दिए। ....... यस्तै नागरिकता कानुन सरकारले अध्यादेशबाटै जारी गरेर जन्मसिद्धका आधारमा सन्तानलाई वंशजको नागरिकता दिने सहमति पनि भएको छ। ....... ‘हामीले उठाएका माग जसले पूरा गर्छ उसलाई सहयोग गर्छौं भन्दै आएका थियौं,’ ती नेताले भने, ‘हामी ओली नेतृत्वको सरकारमा सहभागी हुने वातावरण बनेको जस्तो छ, नेताहरूले निर्णय गर्नुहुन्छ होला।’ ........ प्रधानमन्त्री ओली, जसपाका अध्यक्ष महन्थ ठाकुर र राजेन्द्र महताे बालुवाटारमा छलफल सकेर बिहीबार राति अबेर राष्ट्रपति निवासमा पुगेका थिए। राष्ट्रपति साक्षी राखेर नै संविधान संशोधन कार्यदल बनेको बताइएको छ। जसपाका एक नेताका अनुसार सबै विषयमा सहमति सकिएपछि मात्रै कार्यदल घोषणा गरिने बताए।

एमाले एकीकरणको सम्भावना सकियो, अब नयाँ दल दर्ता गराउँछौं : युवराज ज्ञवाली