गठबन्धन को बहुमत आउने छाँटकाँट देखिएन। एमाले सशक्त विपक्ष बन्ने देखियो। चुनावी परिणाम नै जनता को मैंडेट हो। त्यस अर्थमा रवि लामिछाने को पार्टी, सीके राउत को पार्टी, रेशम चौधरी को पार्टी, राजेन्द्र लिंगदेन को पार्टी ले पनि मैंडेट पाएको नै भन्नुपर्छ। अंतिम नतिजा आएको छैन तर जति आएको छ त्यसले संकेत दिन्छ।
शेर बहादुर देउबा टीवी मा रयाल काढ़दै बस्ने कि कात लाग्ने? देउबा संसदीय दलको नेता भएको कांग्रेस नजिक रवि लामिछाने को पार्टी, सीके राउत को पार्टी, रेशम चौधरी को पार्टी, राजेन्द्र लिंगदेन को पार्टी आउन मिल्दैन। अंकगणित मात्र को कुरा होइन। हावा कता बगेको छ? त्यो पनि हेर्नु पर्छ। देश ले नयापन खोजेको छ।
पहिला गगन गणतंत्रवादी भएको पछि कांग्रेस। कांग्रेस को प्रत्येक सदस्य बराबर, नया पुरानो सबै बराबर भन्दै टिकट बाँड्ने काम प्राइमरी इलेक्शन द्वारा गर्ने उद्देश्य बोकेको मान्छे।
मैंडेट गगन, वर्षमान, रवि, सीके को हो। चार जनाले मिलेर सरकार बनाउनुपर्छ। बुढ़ा हरु कात लाग्ने अब।
मजाको कुरा छ न बालेन अब उम्मेदवार हुन न त बालेन को कुनै पार्टी छ। तर अबको चुनाव मा सबैभन्दा ठुलो उपस्थिति बालेन को देखिएको छ। त्यो उपस्थिति को प्रतिरोध गर्ने कुनै तरिका पनि छैन पुराना शक्ति हरु सँग। नया नया पार्टी हरु। ठाउँ ठाउँ नया स्वतंत्र उम्मेदवार। २०-३० जना मात्र स्वतंत्र जित्ने हो भने पुराना शक्ति हरु हायलकायल हुनेवाला छन।
अबको चुनाव को Wild Card
त्यो रवि लामिछाने हो। यो रविन्द्र मिश्र होइन। मिश्र सधैँ एक जना किताब बेचिरहेको मान्छे को रुपमा प्रस्तुत भए। मिश्र ले लडेको एउटा पनि चुनाव मा संभावना देखिएन। तर रवि लामिछाने को पार्टी राष्ट्रिय पार्टी बन्छ बन्दैन मलाई शंका लागिरहेको छैन। तीन लाख भोट ल्याएर राष्ट्रिय पार्टी बन्छ अथवा १३ लाख त्यो त अहिले समय बाँकी छ, भन्न गारहो छ। तर २०-३० जना मात्र जित्न सकेको खण्डमा देशको राजनीति बदल्न सक्ने शक्ति हो रवि जी को स्वतंत्र पार्टी। भ्रष्टाचार एक मुद्दा मा लेजर फोकस गर्न सकेको खण्डमा रवि जी को राम्रो संभावना छ।
एमाले अबको कांग्रेस
योभन्दा पहिले को चुनाव मा कांग्रेस को पत्ता साफ। अब एमाले को पालो। त्यो एमाले आफैले हिसाब गरेर भनिरहेको छ। मैले भन्न पर्दैन। होइन भने केपी ओली आफ्नो प्रमुख प्रतिद्वंदी रवि लामिछाने हो भन्ने निष्कर्षमा कसरी पुगे? महेश बस्नेत पक्का गुण्डा मान्छे। राजनीतिक भाषा बोल्दै बोल्दैन।
गठबंधन भित्रको गठबंधन भित्रको गठबंधन
अर्थात कुनै गठबंधन छैन। कांग्रेस एउटा चुनाव चिन्ह होला तर एउटा पार्टी होइन। प्रचंड को प्रमुख उद्देश्य कुनै पनि हालतमा कांग्रेस को बहुमत आउन नदिने भन्ने हो। अनि त्यो गठबंधन हो त? प्रचंड आफुले कांग्रेस लाई नचाउनु पर्ने तर माधव, उपेंद्र, चित्र हरु प्रचंड को औँला वरिपरि फनफन नाच्नुपर्ने। जसरी कांग्रेस एक्लै को बहुमत आए माओवादी को महत्व हराउँछ, त्यसरी नै कांग्रेस र माओवादी मात्र मिलेर बहुमत पुगे अरु साना पार्टी हरुको महत्व हराउँछ। माधव र चित्र लाई मजबुरी हुन सक्छ। एकलै सकिँदैन, माओवादी बाहेक अरु कोही छैन। तर जसपा का लागि यो पाँच दलीय गठबन्धन घाँटीको हड्डी हो। बरु मधेसी, थारू, जनजाति पार्टी हरुको गठबन्धन बन्न सके कांग्रेस र माओवादी को बहुमत नपुग्ने अवस्था आउन सक्छ। पाँच छ त्यस्ता पार्टी को त अस्तित्व को सवाल छ। गठबन्धन को गृह कार्य बाट शुरू गरेर पार्टी एकीकरण सम्म नै नपुगे विभिन्न को अस्तित्व बाँकी नरहन सक्छ। जसपा ले पाँच दलीय गठबन्धन नछोड़े प्रमुख नेता हरु ले चुनाव जित्लान तर अर्को चुनाव सम्म पार्टी बाँकी नरहन सक्छ।
लहर
चुनाव मा एकै चोटि लहर आएको खण्डमा सबै हिसाबकिताब फेल खान्छ। त्यो लहर अप्रत्याशित किसिम ले आउन सक्छ। अन्तिम समय मा आउन सक्छ। कसको पक्ष विपक्ष मा आउँछ भन्न गारहो छ। तर मुद्दा प्रधान हो। र अहिले को प्रमुख मुद्दा भ्रष्टाचार को मुदा नै हो। त्यो मुद्दा लाई दरो सँग समातेर लहर ल्याउन सकेको खण्डमा व्यापक परिवर्तन संभव छ।
नया शक्ति हरु
रवि लामिछाने को पार्टी र सीके राउत को पार्टी। दुबै सजिलै राष्ट्रिय पार्टी बन्छन जस्तो लाग्छ। कति ठुलो बनेर आउँछन अहिले भन्न गारहो छ। पुराना पार्टी का नया अनुहार हरु ले मुद्दा समात्न नसक्ने होइन। तर अहिलेसम्म दरो प्रयास गरेको देखिएको छैन।
मुलकमा विकासका विरोधी र समर्थकबीच द्वन्द्व छ पूर्व–पश्चिम राजमार्ग नै गेमचेञ्जर परियोजना हो। यसलाई चार लेनको बनाउने, प्रति घण्टा एक सय किलोमिटरको गतिमा सवारी गुड्न सक्ने बनाउने हो। ....... अहिले सुरु गरेका धेरै सडकका लागि छुट्याइएको बजेट हेर्ने हो भने कति वर्षमा निर्माण सम्पन्न हुन्छ भन्ने निश्चित छैन। केही निर्माण व्यवसायीका हातमा धेरै परियोजना छन्। गुणस्तरमा समस्या छ। सडकको माग छ तर स्रोत र काम गर्न सक्ने निर्माण व्यवसायीको कमी छ। हामी कहाँ यस्तै प्रकारका कमजोरीले निर्धारित समयमा आयोजनाहरू पूरा हुन सकिरहेका छैनन्। ..... हरेक वैदेशिक अनुदानमा विरोध गरेर विज्ञ भइन्छ भन्ने मनोविज्ञान छ। एमसिसीमा पनि हामीले त्यो देख्यौं। एउटाले ठेक्का नपाए पछि अर्कोले मुद्दा मामिला गर्ने परम्परा छ। विरोधै विरोधको कारण पनि समस्या सिर्जना भएको छ। विरोधका बीच एफडिआई आकर्षित गर्न कठिन छ। सस्तो ऋणमा बनाइरहेको नागढुंगा सडकमा विरोध आयो। विदेशी ठेकेदारले काम गरिरहेका ठाउँमा समेत अनेक कम्प्लेन छन्। ...... नेपालका लागि विदेशी सहयोगका परियोजना आवश्यक छन् तर कति प्रतिशत सस्तो ऋण भन्ने हो। अहिले हामीले सस्तो ऋण प्रयोग गरिरहेका छौं। ०.०१ प्रतिशत, ०.७५ प्रतिशतमा ऋण तथा अनुदान ल्याएका छौं। अरू ठाउँबाट पाउने दरमै प्रतिस्पर्धी दररेटमा ऋण पाइयो भने चीनबाट ल्याउन गाह्रो पर्दैन। बिआरआई वा अरू कुनैको नाममा महंगो ऋण लिने कुरा आउँदैन। ....... भारत र अमेरिकाले जुन सर्तमा ऋण सहयोग गरिरहेका छन् चीनले पनि त्यही अनुसार सहयोग गरोस् भन्ने हाम्रो अपेक्षा छ। ...... म ग्रामीण विद्युतिकरण र ग्रामीण सडक निर्माण जस्ता परियोजनामा ऋण लिएर पनि गति अघि बढाउनुपर्छ भन्ने पक्षमा छु। ....... हामीले ८० प्रतिशत ऋण विश्व वैंक र एसियाली बैंकबाट ल्याएका छौं। ती संस्थाको ऋण निकै सहुलियत दरमा छ। हाम्रो सात खर्ब रूपैयाँ ऋण औषत एक प्रतिशत व्याज दरको छ। ऋणको सावाँ, व्याज भुक्तानीका लागि वार्षिक ४० अर्ब रूपैयाँ छुट्टयाएका छौं। २०,३० वर्ष पछिसम्म तिर्ने ऋण छ। ऋण आजको भोलि तिर्ने होइन। अहिले हामीसँग साढे नौ अर्ब डलर विदेशी मुद्रा छ। आजको भोलि नै ऋण तिर्छु भने पनि हामीसँग सञ्चिति छ। ....... श्रीलंका आर्थिक रूपमा हामीभन्दा राम्रो थियो। वैदेशिक ऋणमा अराजकता भयो। उनीहरूको वैदेशिक ऋणले प्रतिफल दिन सकेन। ...... वृद्धभत्ता ७० वर्षमा हेर्दा अहिले धेरै बाँँच्ने मान्छे सम्पन्न जिल्लामा छन्। ५० वर्षभन्दा बढी जिल्लामा औषत आयु ७० वर्ष भन्दा कम छ। काठमाडौंका मान्छेलाई वृद्धभत्ता किन दिएको ? ...... काठमाडौंमा वृद्धभत्ताले जीवन परिवर्तन भएका मान्छे थोरै मात्र होलान्। सुदूरपश्चिम वा सदूर पूर्वका जिल्लामा ७० वर्ष बाँच्छन् कि बाँच्दैनन्। .
