नेपालका तत्कालीन प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालको भ्रमणपछि चीनमा औपचारिक रुपमा नेपालका सरकार प्रमुखको भ्रमण हुन सकेको छैन । ..... प्रधानमन्त्री केपी ओलीलाई आगामी चैत्र ९ (मार्च २२) देखि चीनको हाइनानमा हुने बोआवो फोरममा सहभागी हुन चीनले निमन्त्रणा गर्नेछ । ..... नेपालले चीनसँग इन्धन सम्झौता, विप्पा सम्झौता, पारवहन सम्झौता लगायतका केही मुख्य विषय उपप्रधान तथा परराष्ट्रमन्त्री कमल थापाको चीन भ्रमणको समयमै उठाएको थियो । उक्त विषयमा गम्भीर चासो व्यक्त नगरी यी विषयलाई दुईपक्षीय छलफल गर्ने र थप गृहकार्य गर्नपर्ने भन्दै पन्छाइएको छ । तर, तयारी गरे सबै विषयमा प्रधानमन्त्रीको भ्रमणमा सम्झौता हुन सक्छ । ..... भारतले नाकाबन्दी लगाउन्जेल चीन भन्दै कराउने सरकार र सरकारी संयन्त्र नाकाबन्दी खुल्नासाथ सेलाएको हुनसक्ने दूतावास अधिकारीहरु बताउछन् ।‘भाडाका सैनिक’ बन्न नदेऊ
अहिले भारतले जे गर्न खोजेको हो, त्यो काम उसको पूर्वशासक बेलायतले पहिलेबाटै गर्दै आएको छ । बेलायतले रोयल गोर्खा राइफल्सका करिब एक हजार सिपाहीलाई ब्रुनाईको राजपरिवारको सुरक्षार्थ करिब तीन दशक अघिदेखि खटाउँदै आएको छ । सिंगापुर प्रहरीमा पनि उसले यसैगरी गोर्खा सैनिक पठाउने गर्छ । यसबापत उसले ती दुवै देशबाट ठूलो परिमाणमा रकम असुल्ने गर्छ । ...... अर्थात् बेलायतले नेपालका युवाहरूलाई आफ्नो सेनामा भर्ना गर्ने र तिनलाई अर्को मुलुकमा भाडामा पठाउने बिचौलियाको जस्तो भूमिका लामो समयदेखि गर्दै आएको छ । भारतले पनि त्यही सिको गर्दै ब्रुनाईसमक्ष गोर्खाली फौज ‘आपूर्ती’ गर्ने प्रस्ताव राखेको हो । ...... बेलायत र भारतको झन्डामुनि रहेर नेपाली नागरिकलाई भत्र्ती र प्रयोग हुन दिने प्रचलन राणाकालिन सन्धिले निर्देशित गरेको हो । अब त्यो त्रिपक्षीय सन्धिकै पुनरावलोकन गर्नुपर्ने बेला भइसकेको छ । एक्काइसौं शताब्दीमा पनि आफ्ना नागरिकलाई विदेशी फौजमा लड्न पठाइरहनु एउटा लोकतान्त्रिक राज्यका निम्ति कति उचित हो ? ..... भारत र बेलायतबाहेक पछिल्लो अवधिमा अमेरिका, फ्रान्सलगायतका मुलुकले पनि बिनासम्झौता नै नेपाली नागरिकलाई आफ्नो सेनामा भर्ना गर्ने र युद्धजन्य कार्यमा लगाउने गरेका छन् । वीर गोर्खालीको ऐतिहासिक विरासत पाएका नेपाली युवालाई खाडी क्षेत्रका कतिपय संकटग्रस्त मुलुकमा निजी क्षेत्रबाट सञ्चालित सुरक्षा एजेन्सीहरूले पनि सशस्त्र सेवामा लगाउने गरेका दृष्टान्त बेलाबखत सार्वजनिक हुन्छन् ।मानार्थ महारथी, अपमानित सम्बन्ध
भारतीय उपराष्ट्रपतिले ब्रुनाई पुगेर द्विपक्षीय रक्षा सम्झौतामा हस्ताक्षर गरे । चीनसँग चिढिएको ब्रुनाई भारतसँग संयुक्त सैन्य अभ्यास तथा तालिम गर्न तम्सिँदा बेइजिङमा कम्पन पैदा भयो । लन्डन पनि तरंगित भयो, किनभने दिल्लीको प्रस्ताव ब्रुनाईको सुरक्षाका लागि भारतीय गोर्खा रेजिमेन्टका सिपाहीलाई पठाउने भन्ने थियो । ...... यसले लन्डनको अर्बौं आम्दानी गुम्न सक्थ्यो र ब्रुनाईमा तैनाथ बेलायती फौजलाई एसियाबाटै प्रतिस्थापित गराउन सक्थ्यो । नेपालीसँग जोडिए पनि यो विषयले सिंहदरबारलाई भने फिटिक्कै छोएन । ...... चीनले आफ्नो भनेका दक्षिण चीन सागरका टापुहरूमा ब्रुनाईसहित पाँच मुलुकको दाबी छ । भारत यो विवादको पात्र हैन, तर बेला–बेला मुछिन रुचाउँछ । एक महिना मात्रै भयो चीनले भारतलाई संकेत गर्दै ‘भित्री मुलुक’ को सुरक्षा सल्लाहलाई ‘बाहिरी मुलुक’ ले नउराल्न भनेको । ....... नेपाली युवालाई भारत र बेलायतका लागि लड्न पठाइराख्ने आधारहरू के हुन् ? ...... अहिले बेलायती सेनामा गोर्खा सैनिकका आधारभूत अधिकार र समानतामै प्रश्न उठेका छन् । यसको न्यायिक हल खोज्ने हाम्रो पहल के हो ? ...... गोर्खा भर्तीको अन्यायपूर्ण आधार सन् १८१६ को सुगौली सन्धिले तयार पारेको थियो । सन् १९२३ को नेपाल–बेलायत सन्धिले सुगौली सन्धि खारेज गरे पनि गोर्खा भर्ती जारी नै रहयो । सन् १९४७ को नेपाल–भारत–बेलायत त्रिपक्षीय सम्झौतामार्फत यसलाई झनै बलियो बनाइयो । .....अझै बर्सेनि २८ हजार नेपाली युवाबाट दसैंमा च्याङ्ग्रा छानिएझैं दुई सय जना छानिन्छन् । केहीलाई सिंगापुर प्रहरीमा पुर्याइन्छ । केहीलाई महारानीको सेवा गर्ने कसम खुवाएर बेलायत लगिन्छ । केही अरूलाई ब्रुनाई पठाइन्छ ।
...... यसरी सन् १९८४ देखि रोयल गोर्खा राइफल्सका एक हजार सेना ब्रुनाईमा छन् । रुखो शब्दमा भन्ने हो भने बेलायती यो काम दलालीजस्तो देखिन्छ । ऊ बर्सेनि नेपालीलाई छानेर लैजान्छ, ब्रुनाईको रक्षार्थ काममा लगाउँछ र त्यहाँका सुल्तानबाट बर्सेनि करोडौं डलर असुल्छ । नेपाल आफैंले त न ब्रुनाईसँग, न त सिंगापुरसँग नै सम्झौता गरेको छ । ......आज गोर्खा सेना भर्तीलाई नेपाल सरकारले दिने परिभाषा के हो ? के अझै पनि हामी अंग्रेजसँग हारेको युद्धको तिरो तिर्दै छौं ?
...... खाडी मुलुकमा श्रम गर्न जाने युवाका लागि त विभाग छन्, कूटनीतिक पहल हुन्छन् । तर गोर्खा भर्तीले वैदेशिक श्रम जति चासो पनि पाएको छैन । ..... बेलायती राजदूतले त सैन्य सहकार्यको नयाँ आधार तय गर्न नेपालसँग ‘स्टेट्स अफ फोर्सेस अग्रिमन्ट’ (सोफा) बारे छलफलको आहवान गरिसके । आत्मसम्मानसहितको नयाँ सम्बन्धबारे हाम्रो धारणा राख्न ढिलाइ किन ? ...... नेपाली नागरिकलाई सिंगापुर र ब्रुनाईमा भर्ती गराउने प्रक्रियाविरुद्ध २०६१ पुसमा सर्वोच्च अदालतमा एउटा मुद्दा दायर भएको थियो । त्यसमा गोर्खा भर्तीले नेपाली युवामाथि आर्थिक शोषण र नेपाललाई राजनीतिक हानी गरेको दाबी थियो । ..... हाम्रा युवालाई बेलायतले अरू देशको सुरक्षार्थ भाडामा लगाउँछ र तिरो उठाउँछ । ..... सन् १७९१/९२ को दोस्रो चीन–नेपाल युद्ध हारेको नेपाललाई फ्रान्सले हतियार कारखाना बनाउन सघायो । तर, १८१६ मा बेलायतले नेपालमाथि कुनै अमेरिकी वा युरोपेलीलाई काममा लगाउन नपाउने सर्त थोपर्यो । कारण थियो फ्रान्सेलीहरूलाई यहाँबाट हटाउनु । नेपाली सैन्य शासकलाई मानार्थ पद चीनले पनि दिन्थ्यो । प्रधानमन्त्री तथा मार्सल चन्द्रशमशेरलाई सन् १९०२ मा चिनियाँ बादशाहले ‘थोङ–लिन पिम्मा कोकाङ वाङ स्यान’ भनिने दर्ज्यानी दिएका थिए । ...... भारतसँग मानार्थ महारथी साट्ने यो चलन पनि सन् १९५० देखि थालियो । कम्मरको देब्रेतिर छडके तरवार भिर्दै मानार्थ दर्ज्यानी लिन सेनापतिहरू अझै एक–अर्काका मुलुक पुग्छन् । ...... भारतीय सेनाध्यक्षले काठमाडौं सैनिक मञ्चको वीर स्मारिकामा आदरले माल्यार्पण गर्छन् । तर, पनि नेपाल–भारत वा नेपाल–बेलायत सम्बन्ध सहरथीजस्तो हैन, साहु र आसामीजस्तो छ । यो सम्बन्धलाई पुन:परिभाषित गर्न पहिले हाम्रा सैन्य सम्बन्धलाई नै पुनरावलोकन गर्नु जरुरी छ । ..... सँगसँगै बेलायत र भारतले पनि यस्ता असमान सम्बन्धलाई सच्याउने आँट देखाउनुपर्छ ।
हङकङमा उपेन्द्रले भने, ‘सरकारविरुद्ध तपाईंहरु पनि उत्रनुस्’
मधेसी, आदिवासी जनजाति, थारु, दलित, महिला, मुश्लिम, सीमान्कृत र वर्षौदेखि उत्पीडनमा परेका समूदायलाई पहिचान र अधिकार नदिने सरकारको चक्रव्यूह तोड्नअब हिमाल, पहाड र तराईबाट एक साथ आन्दोलनको आँधीबेहेरी उठाउनुपर्ने यादवको भनाइ छ ।
‘सबैलाई समेट्नुपर्ने चुनौती कांग्रेसको काँधमा छ’
पार्टीलाई नेतामुखी नभएर नीतिमुखी बनाउनुपर्ने, व्यक्तिमुखी नभई संस्थामुखी बनाउन नयाँ फड्को मार्ने काम गर्नुपर्छ । ..... संघर्षको अप्ठ्यारो समयमा म थिएँ । तर, त्यसको मूल्यांकन पार्टीभित्र भएन । .....‘संस्थागत र योजनाबद्ध भ्रष्टाचार मुख्य चुनौती’मैले पार्टीभित्र वैचारिक आन्दोलन सुरु गरिरहेको छु । यसलाई समेटेर नयाँ दिशा दिन कुनै समूहसँग एलायन्स भयो भने म महामन्त्रीका लागि चुनाव उठ्ने हो । नभए वैचारिक दृष्टिकोणलाई अघि बढाउन म सभापतिकै लागि चुनाव उठ्छु ।
मेरो विकल्प अरू धेरै छैन । अब म फेरि केन्द्रीय सदस्यका लागि चुनाव उठ्दिनँ । ...... यो संस्थापन र देउवा कांग्रेस भनेर विभाजन गर्न हुन्न भन्दै आएकाले मलाई संस्थापन पक्ष र देउवा पक्ष दुवै तर्फबाट माया गर्ने प्रशस्तै साथी छन् । ...... लोकतान्त्रिक पार्टीमा मत विभाजन हुन्छ । प्रतिस्पर्धा हुन्छ । त्यसलाई मैले अनौठो रूपमा लिएको छैन । प्रतिस्पर्धा र मत विभाजन भए पनि मन विभाजन हुन दिनु हुन्न । ...... सरकार गठन भयो । तर, मन्त्री छान्न संसदीय समितिमा छलफल भएन । पद्धति संसदीय समितिमा छलफल गर्ने हो । त्यसैले हामीले पद्धतिको निर्माण गर्नुपर्ने खाँचो छ । .....पार्टी सञ्चालनको शैली अझै लोकतान्त्रिक हुन सकेको छैन । आन्तरिक लोकतन्त्रलाई सुदृढ र मजबुत बनाउने प्रक्रियामा हामी धेरै पछि छौं । पार्टीमा पारदर्शी, संस्थागत, विधिसंगत र नीतिमुखी प्रक्रियालाई अवलम्बन गर्नु आवश्यक छ ।
पराक्रम गर्ने, योग्य, सक्षम र जनप्रियभन्दा नेताको अनुहार हेर्ने र वरिपरि दौडिनेले मात्र अवसर पाउने भएपछि पार्टीमा निराशा र असन्तुष्टि बढ्छ । ...... पदाधिकारी र नेतृत्व भनेको महाधिवेशनबाट स्थापित भएर आएको व्यक्तित्व हुनुपर्छ । यो बाँकी उपसभापति, महामन्त्री, सहमहामन्त्रीको पनि निर्वाचन नै हुनुपर्छ भन्ने मेरो मान्यता हो । ...... केन्द्रीय समितिमा हरेक प्रदेशबाट दुई या तीन जना केन्द्रीय सदस्य छानिने गरी निर्वाचन गराउन सकिन्छ । ....महाधिवेशन नीतिमुखी छैन । गाउँदेखिको निर्वाचन हेर्ने हो भने गाउँस्तरमा छलफल गर्ने भन्दा पनि सिधै निर्वाचन, प्रतिस्पर्धा मात्र भइरहेको छ । महाधिवेशन निर्वाचनमुखी भयो । नीतिमुखी महाधिवेशनको जरुरी छ ।
...... छलफल गर्ने, नीति बनाउने र त्यसै छाडिदिने गरेकाले यो पार्टी टकिङ क्लबजस्तो भयो भनेर मैले भनेको हुँ .....अहिले पार्टीको स्थिति तार चुँडिएको टेलिफोनजस्तो भएको छ । नेता के भन्छन् कार्यकर्तालाई थाहा हुन्न । कार्यकर्ता के भन्छन् नेतालाई थाहा हुन्न ।
यति आधुनिक जमानामा पनि पार्टीभित्र कम्युनिकेसन नेटवर्क बनाउन सकिएको छैन । अहिले पनि हाम्रा रेकर्ड र डकुमेन्ट हेर्यौं भने मुन्सी पाराकै छन् । ..... कार्यशैली बूढो हो । .................. अन्तिम चाहना प्रमुख कार्यकारी प्रधानमन्त्री बन्ने नै हो । ..... तपाईंहरूमध्ये एकजना पार्टी सभापति र एकजना प्रधानमन्त्री बन्नुहोस् भनेर पौडेलजीलाई सुझाव दिएको थिएँ । यो भयो भने ६०/४० को भागबन्डाको अन्त्य हुन्छ । ..... मैले रामचन्द्रजी तपाईं प्रधानमन्त्री बन्नुहोस् र शेरबहादुरजी पार्टी सभापति बन्नुहुन्छ भनेँ । ...... देशभरमा हेर्दा शेरबहादुरजी नै बलियो हुनुहुन्छ .... पूर्वाञ्चल र मध्यमाञ्चलमा गिरिजाप्रसादको संगठन थियो । उत्तराधिकारीका रूपमा सुशील आउनुभयो । उहाँहरू बलियो भएका यी दुवै क्षेत्रमा समेत अहिले शेरबहादुरजी बलियो हुनुहुन्छ । .... रामचन्द्रजीको आफ्नो संगठन छैन .... पौडेलजी संगठन होइन । व्यक्तित्व हो । अहिले उताबाट (संस्थापन) पनि धेरै साथी शेरबहादुरजीको टिममा आउन खोजिरहनुभएको छ । त्यसका लागि व्यवस्थापन गर्नुपर्यो भने म महामन्त्रीमा उम्मेदवार नहुन पनि सक्छु । उपसभापति हुनका लागि पनि म तयार छु । .... अरू पार्टीहरू खासगरी कम्युनिस्ट विचारधारमा आधारित पार्टीहरू मूल रूपमा लोकतान्त्रिक पार्टी होइनन । यिनीहरू बाध्य भएर लोकतान्त्रिक प्रणालीमा आएका हुन् । .... राष्ट्रियता, लोकतन्त्र, समाजवाद, गणतन्त्र, संघीयता, समावेशिता, मिश्रित निर्वाचन प्रणाली, धर्मनिरपेक्षता र अहिंसा तथा शान्तिको एजेन्डाका आधारमा एकता हुन्छ । .... अमेरिकामा त ओबामाले राष्ट्रपतिमा जितेपछि आफ्नै प्रतिस्पर्धी हिलारी क्लिन्टनलाई विदेशमन्त्री बनाए । त्यसो गर्न सकेमा पार्टी एकढिक्का हुन्छ ।
‘दिनहुँ रंगेहात भ्रष्टाचारको आरोपमा राष्ट्रसेवकहरू पक्राउ पर्दा पनि किन कर्मचारीमा भ्रष्ट मनोवृत्तिले घर गरिरहेको छ ? ...... ‘सामान्य प्रशासनिक निर्णयलाई पनि मन्त्रिपरिषदबाट निर्णय गराउने परिपाटीलाई निरुत्साहित गराउनुपर्ने आवश्यकता छ’
No comments:
Post a Comment